سطوح و روش های هم افزایی تشکل‌های دانشجویی و فرهنگی

مقام معظم رهبری اخیرا در دیدار با دانشجویان، تشکل های دانشجویی را به اصل مهم "هم افزایی" توجه دادند. امری که سالهاست به دلایل متعدد مورد غفلت واقع شده است.

امام خامنه ای در 19 مرداد ماه 1390 فرمودند:" ...یک توصیه‌ى دیگر ما هم این است که تشکلهاى دانشجوئى با هم همفکرى و همکارى و همدلى نشان بدهند. حالا من نمی‌خواهم یک چیزى را حتماً یک پیشنهاد قطعى بکنم، اما به نظر آدم می‌رسد که مثلاً یک مجمع هماهنگ کننده‌اى بین این تشکلها وجود داشته باشد تا تشکلها هم جهت پیش بروند.

 البته جهت هاى کلى تقریباً با هم یکسان است، خوب است. نمی خواهیم هم بگوئیم که این تشکلها با مختصاتى که هر کدام دارند، بایستى این مختصات را همه یک‌کاسه کنند؛ نه، تنوع و مختصات گوناگون در تشکلها هیچ ایرادى ندارد؛ منتها در جهت گیرى‌ها، در پیشرفت به سمت اهداف انقلاب، یک هماهنگى انجام بگیرد تا بتوانید بر محیط دانشجوئى اثرگذارى کنید..."

*   *   *

ایجاد هم افزایی فی مابین تشکل ها مستلزم تشریح بستر و ساختار منعطفی است که دارای سیر ارتقایی مشخص برای اقدامات بزرگ باشد. طبق نظر اساتید، شیوه های زیر برای این امر پیشنهاد می گردد:

•    ضرورت ارتباط و هم افزایی تشکلها

الف) دلایل سلبی:
                       محدودیت های تشکل ها :
                            -  محدودیت نیروی انسانی   
                            -  محدودیت بودجه
                            -  محدودیت امکانات سخت افزاری
                            -  محدودیت زمان
                            -  محدودیت نرم افزاری و مغز افزاری
ب) دلایل اثباتی:
                    1- آرمان ها:
                                  - آرمان های دینی
                                  - آرمان های اجتماعی
                                  - آرمان های فرهنگی
                                  - آرمان های انقلابی
                    2- تخصصی شدن فعالیت ها
                     3-  وجود رقبای قوی

•    اثرات ارتباط و هم افزایی تشکل ها با یکدیگر
       الف)ارتباط در :
                      - تولید
                       - اجرا
                      - توزیع
                      - اطلاع رسانی
                      - توسعه مخاطب
       ب) افزایش کمی فعالیت ها
       ج) استفاده از تجارب
       د) انتقال سریع اطلاعات و ایده ها
       هـ) امکان جریان سازی
       و)افزایش قدرت مقابله با رقیب
       ز)برخورد تخصصی با مسائل
       ح) توزیع سریع محصولات از شبکه ارتباطی

•    عوامل شکل دهنده ارتباط بین تشکلها
      الف)عامل نگرش :
                         - فهم ضرورت ارتباط با تشکلهای همسو
                         - باور به توسعه فعالیت ها
                         - اعتقاد به استفاده از حداکثر ظرفیت ها
                         - رسالت مداری به جای تحزب زدگی
                         - ایمان به کار جمعی (یدا... مع الجماعه)

       ب) عامل کنشی :
                         - پذیرش تشکلهای همسو به عنوان رفیق نه رقیب
                         - تمرکز روی اهداف مشترک و آرمان ها
                         - تخصص گرایی در فعالیت ها
                         - ارجاع فعالیت های تخصصی به تشکل های همسو
                         - اعتماد به توانمندی یکدیگر
                         - پذیرفتن تکثر سلیقه ها در چهارچوب ارزش ها و آرمان ها
 
      ج) عامل مدیریتی و سازماندهی
                         - طراحی درست چهارچوب ارتباط

      د) عامل اقتصادی:
                         - مشارکت پذیری در هزینه ها
                         - بهره گیری از تسهیلات و امکانات

•    آسیب های روابط تشکلی
       - عدم تحمل سلیقه های متفاوت
       - جزم گرایی در روش ها و برنامه ها
       - انحصار طلبی
       - تحمیل خواسته ها
       - عدم التزام به تعهدهای جمعی

•    آسیب های غفلت از فرصت های مشترک
      - تکرار تجربه های ناموفق
      - بالا رفتن هزینه های مادی و معنوی
      - ناتوانی در جریان سازی
      - محدودیت در توسعه مخاطب
      - موازی کاری
      - قدرت اندک چانه زنی در جذب امکانات

•    سطوح ارتباط و هم افزایی تشکلها

الف) سطح اول: اطلاع

یک سطح این است که در حالت عادی تشکل‌ها صرفاً با هم ارتباط داشته باشند ولو این‌که این ارتباط هیچ تأثیری در اصلاح ساختار، روش‌ها، برنامه‌ها و... آن مجموعه‌ها نداشته باشد. شما می‌دانید که اطلاع‌داشتن از یک‌دیگر نمی‌تواند کاملاً بی‌اثر هم باشد. آن کسی‌ که امکان این ارتباط را فراهم می‌کند نمی‌خواهد واقعاً چنین اثری بگذارد، ولی می‌داند که خود به خود اثر می‌گذارد. فقط بنشینید هم‌دیگر را ببینید و گفت‌وگو کنید.
آقای ناطق نوری در یک مصاحبه‌ای در سالگرد شهادت آقای مطهری نقل کردند که من قبل از انقلاب دم دست آقای مطهری بودم، یک روز توی آن شلوغی‌ها که کلی باید می‌گشتیم تا یک ساعت وقت پیدا کنیم گفتند فلانی تو بیا روحانیون مؤثر شهر، ائمه‌ی جماعات و منبری‌ها را دور هم جمع کن. هفته‌ای یک بار هم‌دیگر را ببینیم، همین.
می‌گفت من با خودم گفتم توی این همه کار، دور هم جمع بشویم و چای بخوریم که چه؟ ایشان گفت شما چه کار داری شما این‌ها را دور هم جمع کن یک چای بخورند! گفت من خیلی مخالفت کردم. در نهایت ایشان گفت من به شما گفتم روحانیون مؤثر، آخر این آدم‌ها که دور هم جمع بشوند و صحبت کنند که حرف‌های بی‌خود نمی‌زنند. یکی از یک‌جا می‌گوید و یکی دیگر از یک‌جا دیگر. ایشان می‌گفت نشان به همان نشان که همان جلسه چای‌خوران شد پایه‌ی تشکیل «جامعه روحانیت مبارز تهران». تازه من فهمیدم که آقای مطهری چه‌قدر می‌فهمیده. اما اگر می‌آمد اعلامیه می‌زد که آقایان روحانی می‌خواهیم جامعه روحانیت تأسیس کنیم هیچ‌کس نمی‌آمد.

تشکل‌ها تا شبکه نشوند خیلی آسیب دارند. هم خودشان افت می‌کنند و هم در محیط اثر منفی می‌گذارند. اما سطوح آن باید رعایت بشود. یک‌جا صرف این است که این‌ها از هم اطلاع داشته باشند، از کارها و اهداف هم.

ب) سطح دوم: انتقال تجربیات

یک سطح بالاتر وقتی ‌که سطح ارتباطی مقداری گسترش پیدا کرد، انتقال تجربیات است. زمان جنگ این کار خیلی انجام می‌شد. این مسجدی‌ها به آن مسجد می‌رفتند، نماز بود بعد از نماز هم می‌نشستند بحث می‌کردند، این هیئت امنا با آن یکی و... از این طریق تجربیات را خوب به یک‌دیگر منتقل می‌کردند. خیلی وقت‌ها این تجربیات هزار راه رفته است که در هیچ مطالعه‌ای پیدا نمی‌شود.

 ج) سطح سوم: هم‌کاری در امور مشترک

هم‌کاری در امور مشترک و مورد توافق یک سطح دیگر است. مثل ارزش‌های کلی انقلابی و ملی که همه آن را قبول دارند.

 د) سطح چهارم: فعالیت قرارگاهی

یک سطح دیگر هم سطح قرارگاهی است، یعنی همان‌که پازل نیازهای فرهنگی، اجتماعی را بدانیم و اگر آن عاقله‌ای که مورد اتفاق است شکل بگیرد دیگر این‌جا همان حالت قرارگاهی است. تو این‌جا پیش‌روی کن! تو برو عقب! تو در این حوزه این کار را بکن! بعد فلان حرکت و... که البته نمونه‌ای هم در کشور داریم. در یک جای کشور با درایت یک امام جمعه چون قدرت و سیطره‌ی خوبی از حیث اخلاقی و علمی نیز دارند دست‌گاه‌ها هم حرف‌شان را گوش می‌‌کنند و این شبکه شکل گرفته است.

البته معلوم نیست با توجه به شرایط و اقلیم و... کی ما به این سطح قرارگاهی می‌رسیم. در فضاهای مردمی، قطعاً آدم‌های کاریزما می‌خواهیم و چاره‌ای نیست. باید کسی باشد توان‌مند و مورد قبول که بتواند این کار را بکند.

برگرفته از نظرات اساتید محترم حجج الاسلام "مهدوی بیات" و" صابر اکبری جدی"

 تابستان 1390

در حاشیه: ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

- مطالب بیشتر درباره شبکه شدن تشکل ها (+++)